کودکی و آغاز مسیر علمی
مریم میرزاخانی در خانوادهای فرهنگی در تهران رشد کرد. از همان کودکی علاقهمند به خواندن رمان و نوشتن بود و رؤیای نویسندگی در سر داشت. جرقهی علاقهاش به ریاضی زمانی زده شد که برادرش مسئلهای ساده اما الهامبخش را با او در میان گذاشت. در دبیرستان فرزانگان تهران، با حمایت معلمان و دوستانش، مسیر المپیاد را آغاز کرد و بهعنوان نخستین دختر ایرانی، دو مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی را کسب کرد؛ یکی از آنها با نمرهی کامل، که در تاریخ ایران بیسابقه بود.
تحصیلات دانشگاهی و پژوهش
تحصیلات دانشگاهیاش را در دانشگاه صنعتی شریف آغاز کرد و سپس در دانشگاه هاروارد، زیر نظر کورتیس مکمالن، دکترای خود را در زمینهی هندسه هذلولوی و فضاهای پیمانهای دریافت کرد. پژوهشهایش در نظریه تایشمولر، نظریه ارگودیک و دینامیک سطوح، مرزهای دانش را گسترش داد و تحسین جهانی را برانگیخت.
فعالیتهای علمی و افتخارات
میرزاخانی پس از تدریس در دانشگاه پرینستون، به استنفورد رفت و در آنجا بهعنوان استاد تمام مشغول به پژوهش شد. در سال ۲۰۱۴، بهعنوان نخستین زن و نخستین ایرانی، موفق به دریافت مدال فیلدز شد؛ معتبرترین جایزهی جهانی در ریاضیات. او همچنین برندهی جوایزی چون جایزه بلومنتال، جایزه ساتر و جایزه کلی بود.
نگاه انسانی و سبک فکری
نگاه او به ریاضیات، شاعرانه و خلاقانه بود. ریاضی را همچون نوشتن رمان میدید، با شخصیتهایی که در ذهنش شکل میگرفتند و در طول زمان تکامل مییافتند. او معتقد بود زیبایی ریاضیات تنها برای کسانی آشکار میشود که با صبر و شوق آن را دنبال میکنند.
زندگی شخصی
در کنار فعالیتهای علمی، زندگی شخصی آرامی داشت. با یان واندراک، استاد علوم کامپیوتر اهل جمهوری چک ازدواج کرد و دختری به نام آناهیتا داشت. او همواره میان زندگی خانوادگی و پژوهش علمی، تعادلی آرام و انسانی برقرار کرده بود.
واپسین سالها و میراث ماندگار
در سالهای پایانی عمر، با بیماری سرطان پستان مبارزه کرد و در نهایت در ۴۰ سالگی درگذشت. اما نام و آثارش همچنان در جهان علم و دلهای بسیاری زنده است. روز تولد او، ۲۲ اردیبهشت، بهعنوان «روز جهانی زن در ریاضیات» نامگذاری شده است؛ یادبودی برای زنی که زیبایی ریاضیات را به جهان نشان داد.